Zaburzenia funkcjonalne i nieswoiste choroby zapalne jelit

Diagnostyka różnicowa zaburzeń funkcjonalnych i nieswoistych chorób zapalnych jelit

Kalprotektyna – białko produkowane w cytoplazmie granulocytów obojętnochłonnych (białych krwinek). Komórki te jako pierwsze pojawiają się w miejscu wystąpienia stanu zapalnego w jelicie skąd uwalniają kalprotektynę do kału. Poziom stężenia kalprotektyny w kale jest więc miarą ilości granulocytów obojętnochłonnych biorących udział w procesie zapalnym, a tym samym pełni rolę wskaźnika intensywności procesu zapalnego w jelicie. Badanie stężenia kalprotektyny w kale to nieinwazyjna metoda różnicowania zaburzeń funkcjonalnych od chorób zapalnych jelit.

Zespół jelita drażliwego (Irritable bowel syndrome, IBS) jest chorobą przewlekłą. Charakteryzuje się zaburzeniami funkcjonalnymi jelita grubego polegającymi głównie na jego nieregularnych skurczach. Występuje u 10-20% dorosłych, z czego aż 2/3 to kobiety. Leczenie IBS, w zależności od przyczyny objawów, polega na zmianie nawyków żywieniowych, przyjmowaniu odpowiednich leków bądź czasem nawet pomocy psychologa. Choroba nie wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań zagrażających życiu chorego. Do zespołu jelita drażliwego należy się przyzwyczaić i nauczyć z nim funkcjonować.

Nieswoiste choroby zapalne jelit (Inflammatory bowel diseases, IBD) należą do grupy chorób przewlekłych i polegają na występowaniu nawracających stanów zapalnych w obrębie jelit. Do IBD zaliczamy głównie chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. W przeciwieństwie do zespołu jelita drażliwego, nieleczone bądź późno rozpoznane IBD może powodować groźne dla życia powikłania (nie tylko w obrębie jelita) m.in. niewydolność wątroby, toksyczne rozdęcie okrężnicy czy raka jelita grubego.

Głównym problemem diagnostyki różnicowej obu chorób są wspólne dla IBS i nieswoistych chorób zapalnych jelit objawy (szczególnie w początkowej fazie IBD).

Badanie stężenia kalprotektyny w kale, przy występowaniu objawów wspólnych dla IBS i IBD może być wykonane w pierwszej kolejności, aby ukierunkować dalszą diagnostykę.

Przy niskich wartościach stężenia kalprotektyny (< 50 µg/g) lekarz może zrezygnować z badań inwazyjnych (kolonoskopii), jeśli objawy są typowe i nie budzą dużego niepokoju.

W związku z tym, iż poziom kalprotektyny w kale jest zdecydowanie wyższy w przebiegu IBD niż w zespole jelita drażliwego, badanie to rekomendowane jest przez NICE (brytyjski Instytut Zdrowia i Opieki) jako badanie pierwszego wyboru w diagnostyce różnicowej IBS od IBD zarówno u dorosłych jak i u dzieci (powyżej 4 r. ż.).

Zalety badania stężenia kalprotektyny jako badania pierwszego wyboru w diagnostyce różnicowej IBS od IBD:

•   zmniejszenie liczby niepotrzebnie wykonywanych kolonoskopii u pacjentów z IBS

•   oszczędzenie wielu pacjentom stresu związanego z niepotrzebną kolonoskopią

•   ułatwienie przeprowadzenia diagnostyki różnicowej u dzieci

•   bardziej precyzyjne ukierunkowanie dalszej diagnostyki u pacjentów z prawdopodobnym IBD

•   redukcja  kosztów związanych z wykonaniem kolonoskopii

Opracowanie: Barbara Tajka i Mateusz Miłosz