Przeciwciała antyplemnikowe

Przeciwciała antyplemnikowe (ASA – Anti-Sperm Antibodies)

W przypadku niepowodzeń przy próbie zajścia w ciążę przeciwciała mogą być obecne u kobiet lub u mężczyzn i mogą one być stwierdzone zarówno w przypadkach pierwotnej, jak i wtórnej niepłodności. Przeciwciała antyplemnikowe pojawiają się u około 10% niepłodnych mężczyzn i 5% niepłodnych kobiet. Mogą być obecne w przebiegu niepłodności o genezie immunologicznej w nasieniu, w wydzielinie szyjki macicy lub w surowicy. Przeciwciała przeciw plemnikom często ingerują w przebieg różnych procesów w trakcie zapłodnienia, czego wynikiem jest niemożność naturalnego zajścia w ciążę.

Najczęstsze zaburzenia związane z występowaniem przeciwciał przeciwplemnikowych to:

• interakcje plemnik–komórka jajowa – przeciwciała zapobiegają wiązaniu plemników z receptorami błony przejrzystej
• zahamowanie ruchu postępowego plemników poprzez kotwiczenie ich do miceli śluzu (zjawisko bicia witki – shaking phenomenon)
• upośledzenie penetracji śluzu szyjkowego
• wywołanie przedwczesnej reakcji akrosomalnej, co skraca życie zdolnych do zapłodnienia plemników

Szanse zajścia w ciążę par, u których u mężczyzny lub kobiety występują przeciwciała przeciwplemnikowe, są o 38% niższe.

Badanie ASA stanowi często pierwszą wskazówkę przyczyny niewyjaśnionej niepłodności. Przeciwciała te są opisywane w pojedynczych przypadkach również u pacjentów po wazektomii (wazektomia to najczęstszy powód pojawienia się ASA) lub w przebiegu infekcji układu moczowo-płciowego.

Diagnostyka

Zgodnie z zaleceniami WHO należy zbadać zarówno surowicę, jak i nasienie pod kątem wszystkich klas immunoglobulin. W przypadku kobiet próbkę stanowi surowica krwi. Od mężczyzny pobiera się próbkę nasienia. W związku z tym wymagane jest powstrzymanie się od ejakulacji przez 2 do 5 dni przed badaniem.

Leczenie

Leczenie immunologicznych przyczyn niepłodności pary polega na zachowaniu wstrzemięźliwości płciowej oraz stosowaniu kortykosterydów. Kortykosterydy mają za zadanie obniżenie aktywności układu odpornościowego. Inną formą leczenia (umożliwienia zajścia w ciążę) jest sztuczna inseminacja domaciczna lub in vitro, czyli zapłodnienie pozaustrojowe. Pozwalają one na dostarczenie plemnika bezpośrednio do jamy macicy lub pozaustrojowe połączenie komórek płciowych poza organizmem kobiety. Dzięki temu plemniki nie mają kontaktu z przeciwciałami, które uniemożliwiłyby zapłodnienie.

Opracowanie: Katarzyna Buska i Karol Lakwa