Celiakia (chorobą trzewną) jest to trwające całe życie schorzenie o podłożu genetycznym. Wywołane jest nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego na gluten. Spożywanie glutenu przez chorych na celiakię powoduje, że w błonie śluzowej jelita tworzy się stan zapalny, który prowadzi do uszkodzenia, a nawet całkowitego zaniku kosmków jelitowych. Zaistniałe zmiany powodują zmniejszenie powierzchni jelita i prowadzą do zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych.
Celiakia kojażona była w przeszłości wyłacznie z dolegliwościami pokarmowymi u dzieci. Dzieś wiemy, że choroba trzewna może wystąpić w każdym wieku, a jej symtomy dotyczyć mogą każdego układu naszego organizmu. Obecnie celiakię określa się jako chorobę ogólnoustrojową, o szeregu różnych objawów klinicznych. Dolegliwości mogą dotyczyć wielu różnych narządów (min.: wątroby, trzustki, skóry oraz układu nerwowego).
Typowe objawy celiakii (szczególnie u dzieci) to:
Do nietypowych objawów celiakii zaliczamy:
Diagnostyka celiakii jest wieloparametrowa. Nie ma pojedynczego testu laboratoryjnego, który może potwierdzić chorobę.
Obecnie w diagnostyce serologicznej celiakii wykorzystuje się trzy typy przeciwciał:
O kolejności badań do wykonania, decyduje lekarz. Najczęściej diagnostykę celiakii rozpoczyna się od stwierdzenia obecności przeciwciał w krwi pacjenta (metodą ilościową). Uwaga! Jeżeli stężenie przeciwciała we krwi oznaczane są pierwszy raz, pacjent nie może być na diecie bezglutenowej. Dieta powoduje spadek ilości przeciwciał. Diagnostyka wówczas nie jest wiarygodna.
Badanie przeciwciał (anty-tTG i anty-DPG) służy także do monitorowania skuteczności leczenia, i sprawdzania czy pacjent przestrzega diety bezglutenowej. Badanie wykonujemy wówczas kilka razy; przed właczeniem diety i w trakcie. Stężenie przeciwciał spada po około roku od wprowadzenia diety, jednak u każdego pacjenta okres ten może się różnić.
Badanie genetyczne wykonujemy raz w życiu. Wynik ujemny dla HLA-DQ2, jak i HLA-DQ8 wyklucza celikię. Wynik dodatni świadczy o predyspozycji genetycznej i jest wskazaniem do dalszej diagnostyki.
Autoprzeciwciała w przebiegu celiakii:
Badania specjalistyczne – oznaczenie autoprzeciwciał | |
Autoprzeciwciała | Rodzaj badania |
anty-tTG | specjalistyczne |
anty-DGP (GAF-3X) | specjalistyczne |
anty-endomysium (EmA) | specjalistyczne |
Opracowanie: Katarzyna Buska i Małgorzata Walerych