Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa-Basedowa (ChGB)

Choroba Gravesa-Basedowa jest chorobą tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Za proces chorobowy odpowiedzialne są przeciwciała anty-TSHr (TRAb), które pobudzają komórki tarczycy (tyreocyty) i prowadzą do nadmiernej produkcji hormonów T3 i T4, czyli do nadczynności tarczycy (hipertyreozy). W konsekwencji, na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, spada poziom produkowanego przez przysadkę mózgową TSH.

Pojawienie się przeciwciał anty-TSHr wynika z nie do końca wyjaśnionego upośledzenia mechanizmów immunologicznych. Wiadomo jednak, że pewne czynniki zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne mogą przyczyniać się do rozwoju choroby:

• predyspozycje genetyczne – do genów o udowodnionej roli w rozwoju ChGB zalicza się: HLA-DR3, CTLA-4, PTPN22 i TSH-R
• palenie tytoniu – uważa się że około 2-krotnie podnosi ryzyko nadczynności tarczycy
• stres – istnieje wiele doniesień o pojawieniu się ChGB po silnym urazie psychicznym
• estrogeny – ChGB 10-krotnie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn i często występuje po porodzie
• inne, nieznane czynniki

Objawy

Cechą typową ChGB jest nawracający przebieg z okresami remisji i zaostrzeń. Osoby w wieku 20-50 lat częściej prezentują typowe objawy hipertyreozy niż osoby starsze, u których choroba może mieć nietypowy przebieg. Chorobie Gravesa-Basedowa mogą towarzyszyć cechy autoimmunologicznego zapalenia tkanek oczodołu lub skóry:

• wole naczyniowe – rozpoznanie wola znacznie ułatwia zdiagnozowanie ChGB, jednak czasem choroba przebiega bez wola
• wytrzeszcz – wysunięcie gałek ocznych poza kostne granice oczodołu
• obrzęk przedgoleniowy – to wynik gromadzenia się substancji śluzowatych pod skórą, najczęściej na przedniej części piszczeli; jest to bardzo charakterystyczny, jednak rzadki objaw ChGB (1-3% przypadków)
• akropachia tarczycowa – paliczki końcowe rąk stają się pogrubiałe i zaokrąglone; jeden z najrzadszych objawów (ok. 0,01% przypadków)

Mogą występować również inne, mniej specyficzne objawy. Należą do nich: nerwowość, nietolerowanie wysokiej temperatury, potliwość, kłopoty ze snem, chudnięcie, duszności, przyspieszona praca serca, drżenie i zwiększona aktywność ruchowa, zaburzenia miesiączkowania.

Diagnostyka

W surowicy pacjenta chorującego na ChGB obserwuje się najczęściej zwiększony poziom hormonów FT3 i FT4 oraz obniżone stężenie hormonu TSH. Poza tym obecne są w niej specyficzne przeciwciała anty-TSHr (TRAb), skierowane przeciwko receptorom hormonu tyreotropowego wytwarzanego przez przysadkę mózgową.

Warto zaznaczyć, że ChGB może przebiegać jako jawna lub subkliniczna (utajona) nadczynność tarczycy. W tej drugiej zmniejszonemu poziomowi TSH towarzyszą utrzymujące się w normie stężenia FT3 i FT4. W jawnej nadczynności znaczna przewaga wzrostu FT3 nad FT4 jest sygnałem niekorzystnym mogącym świadczyć o gorszej odpowiedzi na leczenie.

O pewnym rozpoznaniu ChGB mówimy w sytuacjach:

• jawnej lub subklinicznej postaci nadczynności tarczycy i przekroczonej normie poziomu przeciwciał anty-TSHr
• nadczynności tarczycy, której towarzyszy orbitopatia tarczycowa z wyraźnym zajęciem tkanek miękkich oczodołu lub dermopatia tarczycowa
• nadczynności tarczycy z przebiegającym wolem (potwierdzonym w USG), jeżeli nie ma możliwości oznaczenia przeciwciał anty-TSHr
• izolowanej orbitopatii tarczycowej

Autoprzeciwciała w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa:

Opracowanie: Patryk Matuszek i Karol Lakwa