Pęcherzyca paraneoplastyczna

 Pęcherzyca paraneoplastyczna (Paraneoplastic pemphigus, PNP)

Paraneoplastyczna pęcherzyca została po raz pierwszy opisana przez Anhalt et al. w 1990 roku jako autoimmunologiczny wielonarządowy zespół związany z obecnością nowotworu oraz autoprzeciwciał przeciwko desmosomom. Oprócz objawów śluzówkowo-skórnych charakterystycznych dla pęcherzycy zwykłej (PV), PNP może dawać objawy ze strony płuc w postaci zarostowego zapalenia oskrzelików. Jest to objaw rzadki, ale potencjalnie śmiertelny. Ze względu na wielonarządowy charakter tej choroby nazywa się ją alternatywnie autoimmunologicznym, paranowotworowym zespołem wielonarządowym (Paraneoplastic autoimmune multi-organ syndrome, PAMS).

Pęcherzyca paranowotworowa jest zwykle związana z obecnością nowotworów złośliwych, szczególnie w zespołach limfoproliferacyjnych. PNP może również występować w połączeniu z nowotworami łagodnymi.

Nowotwory w przebiegu PNP:

U pacjentów z PNP obserwuje się ciężkie zmiany w obrębie błon śluzowych, często dochodzi do zapalenia jamy ustnej. Bolesne nadżerki jamy ustnej i gardła są zwykle pierwszym objawem PNP. Typowe są również pokryte strupem nadżerki czerwieni warg, podobne do objawów choroby Stevensa-Johnsona. W rzadkich przypadkach pęcherzyca paranowotworowa może się manifestować w obrębie narządów płciowych, nosa i oczu.

Diagnostyka w kierunku PNP powinna być rozważona u pacjentów z bolesnym, postępującym zapaleniem jamy ustnej z tworzeniem się pęcherzyków skóry. Zmiany płucne w postaci zarostowego zapalenia oskrzelików zwiększają dodatkowo podejrzenie choroby. Co istotne, zarówno objawy skórne, jak i układowe wyprzedzają objawy choroby pierwotnej – nowotworu.

W badaniu histopatologicznym obserwuje się cechy zapalne skóry oraz akantolizę, czyli utratę łączności między komórkami warstwy kolczystej naskórka. W obrazie immunofluorescencji bezpośredniej obserwuje się złogi przeciwciał IgG i dopełniacza C3 w połączeniach międzykomórkowych, czasem również w obrębie błony podstawnej naskórka. W obrazie immunofluorescencji pośredniej na przełyku małpy obserwuje się przeciwciała przeciwko desmosomom, niekiedy również przeciwko błonie podstawnej. Substratem dedykowanym diagnostyce PNP jest pęcherz szczura. Charakterystyczna fluorescencja w obrębie nabłonka przejściowego sugeruje obecność przeciwciał przeciwko plakinom. W takim przypadku zaleca się wykonanie testu monospecyficznego (ELISA, IIFT-RC) w celu wykrycia przeciwciał przeciwko enwoplakinie.

Autoprzeciwciała w przebiegu pęcherzycy paraneoplastycznej:

Opracowanie: Patryk Matuszek i Marta Janik