Reumatoidalne zapalenie stawów jest jedną z najczęstszych chorób autoimmunologicznych, a także najczęściej występującą przewlekłą zapalną artropatią. Choroba dotyka 1% światowej populacji, z czego 75% stanowią kobiety. Charakteryzuje się stanem zapalnym błony maziowej stawów, który rozprzestrzenia się symetrycznie od drobnych do większych stawów, prowadząc do zniszczenia stawów oraz zajęcia tkanek miękkich. Początkowymi objawami są bolesne obrzęki stawów śródręczopaliczkowych oraz sztywność poranna. Wczesne postawienie diagnozy i natychmiastowe rozpoczęcie odpowiedniego leczenia jest konieczne, aby zapobiec nieodwracalnym uszkodzeniom stawów.
Choroba zwykle atakuje te same miejsca po obu stronach ciała. Początkowo są to drobne stawy rąk i stóp, a w miarę postępu choroby wiele innych stawów. Nietypowym (ale możliwym) początkiem choroby jest zapalenie jednego dużego stawu (np. kolanowego lub barkowego) albo wędrowanie choroby po wielu stawach. Objawy zapalenia stawów to:
Zgodnie z nowymi kryteriami ACR (American College of Rheumatology, 2010) rozpoznanie RZS jest uważane za pewne, gdy zostanie stwierdzone zapalenie co najmniej jednego stawu, brak jest innego niż RZS wytłumaczenia dla stwierdzanego zapalenia stawu oraz chory uzyskał co najmniej 6 (z 10 możliwych) punktów. Punkty przyznawane są w czterech kategoriach: (1) ilość i lokalizacja zmienionych zapalnie stawów (0-5 punktów), (2) nieprawidłowe wyniki badań immunologicznych (0-3 punktów), (3) podwyższone parametry zapalenia (0-1 punktu), (4) czas trwania objawów (0-1 punktu). Nowe kryteria pozwalają na rozpoznanie RZS w stadium mniej zaawansowanym niż kryteria z 1987 roku. Nowe kryteria przedstawiono na Schemacie 1.
Badania laboratoryjne służą do rozpoznawania RZS, prognozowania ciężkości choroby i kontroli jej przebiegu.
Autoprzeciwciała w przebiegu mikroskopowego zapalenia naczyń:
Badania specjalistyczne – oznaczenie autoprzeciwciał | |
Autoprzeciwciała | Rodzaj badania |
ACPA (przeciwciała przeciwko cyklicznym cytrulinowanym peptydom):
|
specjalistyczne |
RF (czynnik reumatoidalny):
|
specjalistyczne |
Podwyższone wskaźniki zapalne, np. OB, CRP, oraz zmiany w morfologii krwi służą m.in. do oceny aktywności choroby. Przeciwciała anty-CCP mają charakter prognostyczny, mogą się pojawić w surowicy pacjenta nawet 10 lat przed pierwszymi objawami. Przeciwciała anty-Sa występują najczęściej u pacjentów objawowych i mogą korelować ze skutecznością leczenia.
Opracowanie: Katarzyna Buska i Marta Janik