Toczeń rumieniowaty układowy a zdrowie psychiczne

Toczeń rumieniowaty układowy (SLE, ang. systemic lupus erythematosus), inaczej toczeń trzewny, to przewlekła choroba autoimmunologiczna. W jej przebiegu może dochodzić do uszkodzenia wielu tkanek i narządów. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że choroba ta może również wpływać na zdrowie psychiczne i doprowadzić nawet do upośledzenia umysłowego.

Objawy neuropsychiatryczne stanowią duży problem w diagnostyce tocznia. W przypadku ich występowania stosuje się nazwę toczeń neuropsychiatryczny (NPSLE, ang. neuropsychiatric systemic lupus erythematosus). Objawy neuropsychiatryczne są obserwowane u około 50% pacjentów. Zaobserwowano 19 typowych symptomów NPSLE.

Do objawów psychicznych najczęściej występujących u pacjentów z toczniem możemy zaliczyć:

• zaburzenia nastroju
• zaburzenia funkcji poznawczych
• zaburzenia lękowe
• zaburzenia psychotyczne
• zaburzenia świadomości
• bóle głowy, drgawki

Problemy neuropsychiatryczne u pacjentów chorujących na toczeń mogą wynikać bezpośrednio z przebiegu choroby lub być skutkiem stosowanych leków, np. kortykosterydów. Jednym z typowych problemów pacjentów z toczniem są zaburzenia funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja, rozumowanie, stąd też wiele osób ma duże trudności z zapamiętywaniem informacji.

Mniej powszechne problemy neuropsychiatryczne tocznia obejmują psychozę, splątanie, otępienie i neuropatie. W jeszcze rzadszych przypadkach występuje poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego i niezakaźne zapalenie opon mózgowych. Nieleczone poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego może powodować paraliż nóg i nietrzymanie moczu. Problemy te często pokrywają się z okresami zwiększonej aktywności choroby.

Istotnym aspektem są także polekowe zaburzenia psychiczne. Depresja i niepokój mogą stanowić reakcję psychologiczną na chorobę, efekt uboczny stosowanych leków lub występować jako bezpośredni rezultat procesu chorobowego. Często trudno jest ustalić rzeczywistą przyczynę tych dolegliwości. Chorzy mogą doświadczyć chwiejności nastrojów oraz zmian cech osobowości, jak np. nieuzasadniony gniew czy drażliwość.

NPSLE jest jednym z najtrudniejszych i najpoważniejszych problemów dla chorych na toczeń, gdyż doniesienia na temat postępowania z tymi pacjentami są ograniczone. Przed rozpoczęciem terapii kluczowe jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej objawów NPSLE z innymi chorobami, którym towarzyszą podobne niespecyficzne objawy.

U osób chorujących na toczeń bardzo ważna jest świadomość występowania możliwych objawów choroby, nawet tych najrzadszych. Zdrowe nawyki, np. odpowiednio dobrana, zbilansowana dieta, odpoczynek oraz niespożywanie alkoholu, mogą pomóc w złagodzeniu części objawów, takich jak stany depresyjne.

W przypadku problemów neuropsychiatrycznych u pacjentów z toczniem niezbędne są konsultacje z lekarzem specjalistą. Aby zapewnić chorym zdrowie psychiczne, lekarze reumatolodzy bardzo często współpracują z neurologami. Odpowiednia opieka medyczna pozwala na kontrolowanie przebiegu choroby.

Źródła:

Bogaczewicz A. et al., Zaburzenia psychiczne w toczniu rumieniowatym układowym, Aktualn Neurol 2013, 13 (3), s. 168–178.

https://www.webmd.com/lupus/guide/psychosocial-aspects-lupus#1

https://www.hss.edu/conditions_neuropsychiatric-sle-lupus-and-brain.asp